Special Bøger

Anadolu merkezli Türk tarihi bahis konusu oldugunda “Beylikler Devri” olarak adlandirilan iki dönemden söz edilebilir. Bunlardan ilki Malazgirt Savasi’nin hemen sonrasinda kurulan beyliklerin hakim oldugu dönemdir. Danismendliler, Artuklular, Saltuklular, Mengücüklüler, Ahlatsahlar ve Caka Beyligi bu sürecte öne cikan beyliklerdir. Ilk beylikler Anadolu’nun Türk-Islam yurdu haline gelmesinde gerek siyasi faaliyetleri gerekse bina ettikleri eserlerle önemli katkilar saglamislardir. Anadolu’daki ikinci beylikler devri ise Anadolu’nun fiilen Mogol tahakkümü altina, Selcuklular’in ise dagilma sürecine girdigi zaman diliminde kurulan Türkmen beyliklerinin faaliyet gösterdikleri dönemdir. Karamanogullari, Germiyanogullari, Saruhanogullari, Menteseogullari, Aydinogullari, Karasiogullari, Isfendiyarogullari, Sahipataogullari, Eratnalilar, Kadi Burhaneddin Devleti, Dulkadirogullari, Hamidogullari, Esrefogullari, Ramazanogullari gibi beylikler, siyasi calkantilarin ve ekonomik krizlerin had safhaya ulastigi kaos ortami icerisinde Anadolu’da Türk kimliginin ve ilk beylikler devrinden itibaren baslayan medeniyet, ilim ve irfan calismalarinin muhafazasinda ve devam etmesinde bir köprü vazifesi görmüsler; bu derin tecrübe ilerleyen dönemde Osmanlilar vasitasiyla zirveye tasinmistir. Iste bu kitapta her iki dönemde Anadolu’da faaliyet gösteren beyliklerin siyasi, iktisadi, sosyal ve kültürel tarihleri sahasinda uzman bilim adamlarinin kaleminden okuyucuya aktarilmaktadir.

Bilimler Isiginda Yaratilis veya Yaratilis Isiginda Bilim kavramlarinin öncelikli hedefleri arasinda bilim ve inanc merkezli bir farkindalik olusturmak amaciyla bu kitap hazirlanmistir. Okuyucularimizin düsünce ufkuna katki saglamak ve ilmi veriler dogrultusunda yaratilis gercegini merkeze alarak basta bilim insanlarina ve arastiricilara yeni bir bakis acisi kazandirmayi hedeflemekteyiz. Yeni yetisen nesillerin ruh ve beden sagliginin zararli cereyanlardan korunmasi ve davranis bozukluklarinin önlenmesi, ancak yaratilis alanindaki bilinc düzeylerinin yükseltilmesiyle mümkündür. Insanin mahiyet ve yaratilis gayesini bilimsel gerceklerle anlamak, bunlari hayata gecirmek ve bu gercegi genis kitlelere ulastirmak bu baglamda büyük önem arz etmektedir. Bu sorumluluk ise, en basta bilim insanlarina aittir. Bilimler Isiginda Yaratilis Kitabiyla basta bilim camiasinda farkindalik olusturmak, düsünce ufkuna katki saglamak ve ilmi veriler dogrultusunda yaratilis gercegini merkeze alarak bilim insanlari ve genc nesillere yeni bir bakis acisi ile dogru, dürüst, güvenilir ve karakterli bir kisilik kazandirmak ana hedefler arasinda yer almaktadir.
Gayret bizden, takdir ve tevfik Allah’tandir…

Yöntem, bilimsel bilgi elde etme sürecinde, arastirmacilara arastirmanin “nasil” yapilmasi gerektigini sistematik olarak sunan bir yol haritasidir. Yöntem, ”nasil” sorusuna yanit verirken, arastirma teknikleri ise bu amaca ulasmak icin kullanilan araclarin tümüdür. Yillar önce Atatürk Üniversitesi icin yazdigim yöntemle ilgili bir bölüm, bu calismanin ilham kaynagi olmustur. O zaman fark ettim ki; Ilahiyat alaninda calisan akademisyen ve akademisyen adaylarinin oldukca fazla bilgi birikimleri ve ulasabilecekleri pek cok kaynak vardi. Ancak yaptigim pek cok makale ve tez degerlendirmelerinde, ayrica sosyal bilimlerde bizzat girdigim yöntem, teknik ve etik derslerindeki gözlemlerimde dahil, akademisyenlerin ve akademisyen adaylarinin sosyal bilim mantigini, yöntemini ve tekniklerini ya taklit yoluyla kullandiklarini, ya da neredeyse hic bilmeden yol almaya calistiklarini gördüm. Bunun yaninda, sadece bir kisminin farkinda olarak calismalarini yürüttügünü tespit ettim. Oysa yapilan her bir calismanin mutlaka bir yöntemi olmali, bir bilimsel gelenege yaslanmali veya onu elestirmeyi amaclamasi gerekir. Iste bilimsel arastirma sürecleri kitabinin en temel amaci; arastirmaya giden bu yolda tikali olan dehlizleri bir bir acarak tünelin sonuna varmaktir diyebiliriz. Aslinda yolun tikali olmasi, bastan bilimsel tutum, yöntem ve nasil arastirma yürütülecegi bilgisinin olmamasindan ya da bilgiyi arastirma sürecine uyarlayamamaktan kaynaklanmaktadir. Sonuc olarak yürünecek bu yol, kisa ve bir anda bitecek bir sürec degildir; aksine“ bilimde varilan her asama, uzun bir yolculuktaki konaklama yeri” gibidir.

Din Egitimi, en genel ifadesiyle, bireyin dini davranislarinda kendi istek ve iradesiyle gerceklestirecegi kalici degisiklikleri kilavuzlamaya katki saglayan bir sürectir. Bu sürec aile, okul, sosyal cevre gibi cesitli ortamlarda, planli ya da plansiz
olarak gerceklestirilmektedir. Bu kitap, söz konusu gerceklestirilme bicimlerini, yöntemlerini, din egitiminin gelisim seyrini ele alan ve bundan sonra olmasi muhtemel gelismelere de isaret eden cesitli makalelerden olusmustur. Yazarlar makalelerini, daha cok ilgili alann üniversite ögrencileri basta olmak üzere, konuya ilgi duyan herkesin pratik ihtiyaclarindan hareketle, onlarin sorularina cevap olacak ve gerektiginde ilgili kaynaklara yönlendirecek mahiyette kaleme almislardir.

Dini konulara felsefi acidan yaklasmayi ve degerlendirmeyi amac edinen din felsefesi günümüzde önemi gittikce daha fazla hissedilen bir felsefe disiplinidir. Felsefe tarihi acisindan bakildiginda din felsefesinin ele aldigi bircok konu neredeyse felsefenin ilk dönemlerine kadar gerilere gider. Diğer taraftan ele alinan bu konular basta teizm olmak üzere dinler acisindan da hayati bir öneme sahiptir. Din, bilim ve felsefe arasindaki iliskinin modern zamanlarda daha da tartismali bir hale gelmis olmasi da din felsefesinin önemini arttiran bir etken olmustur. Bu cercevede din felsefesine ayni zamanda bir giris olarak da görülebilecek bu el kitabinda su tür sorulara cevap verilmeye calisilmistir:

Din ve felsefe birbiriyle catisir mi? Akil, bilgi ve iman arasinda ne tür bir iliski olabilir? Tanri nasil bir varliktir? Tanri’nin varliginin delilleri nelerdir? Tanri hakkinda konusmanin mantigi nedir? Tanri’nin varligiyla kötülügün varligi bagdasir mi? Ateizm ikna edici kanitlara sahip midir? Vahiy ve mucize kavramlarinin felsefi bir aciklamasi olabilir mi? Birden fazla din dogruya ve kurtulusa götürebilir mi? Ölümden sonra bir hayatin imkanindan söz edilebilir mi? Tanri, din ve ahlak arasinda ne tür bir iliski olabilir? Din ve sanat iliskisi felsefi acidan irdelenebilir mi? Din ve bilim uzlasir mi?

Din sosyolojisi, din ile toplumsal yapi, kurum ve sürecler arasindaki karsilikli iliskileri, dini gruplari, dini inanc, ibadet ve uygulamalari, bunlarin zamanla hangi toplumsal sartlar altinda, nasil ve ne yönde degistigini inceleyen bir disiplindir. Din sosyolojisinin bagimsiz bir bilim dali olarak ortaya cikisi on dokuzuncu yüzyilin sonlari ve yirminci yüzyilin baslari ile tarihlendiriliyorsa da, toplumsal düsünce geleneginin kökleri, tarihin cok daha eski dönemlerine kadar uzanir. Öyle ki antik caglardan beri pek cok düsünür, dinin sosyal hayata ve sosyal hayatin dine etkileri üzerinde durmus, din ve toplum iliskilerini cesitli acilardan inceleyen eserler kaleme almistir. Elinizdeki eser de, böylesine köklü bir gelenege mütevazi bir katkida bulunma girisiminin ürünüdür.

Eser, bir giris ve on dört ana bölümü adlandiran asagidaki basliklardan olusmaktadir: sosyoloji ve din sosyolojisi; din sosyolojisinin dogusu ve gelisimi; teori, yöntem ve teknikler; toplumsal degisim süreclerinde din; bireysel degisim süreclerinde din; toplumsal yapi, degisme ve din; toplumsallasma sürecinde din; kültür, entegrasyon ve din; toplumsal farklilasma sürecinde din; dini gruplar ve yeni dini hareketler; ekonomi, zihniyet ve din; din, devlet ve siyaset; gündelik hayatta ve bos zamanlarda din; toplumsal cinsiyet, irk, etnisite ve din; sosyal catisma sürecinde din. Eserin, Türkiye’nin kendi sartlari icinde ortaya cikan problemlerin cözümüne yönelik bir din sosyolojisinin gelisimine katkida bulunacagina ve din sosyolojisinin bir bilim dali olarak daha da güclenmesine hizmet edecegine inaniyoruz.

Gittikce küresellesen dünyamizda, ülkeler ve kültürler arasindaki sinirlar kalkmaktadir. Ekonomi, egitim, spor ve turizm faaliyetleri gibi degisik faaliyetler cercevesinde insanlar, bilerek veya bilmeyerek, farkli din ve kültürlerden insanlarla bir arada yasamak ve “öteki”ni tanimak zorunda kalmaktadirlar. Bundan dolayi günümüzde Dinler Tarihi kültürüne ihtiyac kendini daha cok hissettirmektedir. Bu ihtiyaci karsilamak icin cesitli üniversitelerden Dinler Tarihi alaninda uzman akademisyenler tarafindan hazirlanan bu kitapta; Yahudilik, Hiristiyanlik, Islam, Mecusilik, Maniheizm, Sabiilik, Hinduizm, Budizm, Caynizm, Sihizm, Konfüçyanizm, Taoizm, Sintoizm, Geleneksel Türk Dini, Anadolu, Misir ve Mezopotamya dinleri anlatilmistir. Dinlerin anlatiminda mümkün oldugunca belli bir formata uyulmaya calisilmis; tarihsel gelisim, inanc, ibadet, kutsal metinler ve mezhepler ekseninde her bir din genel hatlariyla ele alinmistir. Dinler Tarihi biliminin kriterlerine uygun olarak betimleyici yaklasim benimsenmis, degerlendirme okuyucuya birakilmistir.

Fikih usulü, müslüman aklini temsil eden yüksek bir bilgi alanidir. Deger/hükümolgu iliskisinin, müslüman aklinda nasil kuruldugunu görmek, kelamla birlikte, fikih usulünü kavramakla mümkündür. Fikih usulünün, bildirmeli önermelerden olusan yapisi yaninda, diger Islami bilgi alanlarindan bir farki da, onun, beseri davranislar baglaminda deger-olgu iliskisini tanimlayici niteligidir. Fikih usulü, hem bilimsel bir faaliyet alani hem de ser’i ameli hükümlerin elde edilmesinde basvurulan bir kaynak ve yöntem kurallari bütünüdür. Kitab ve Sünnet’te dogrudan öngörülen hükümlerin anlasilip, uygulama alanlarinin tespiti, fikih usulünün gelistirdigi kaynak ve yöntem kurallari araciligiyla mümkün oldugu gibi, yeni hüküm iliskileri de ayni yolla kurulur. Fikih usulünün, fikhin tesekkülünden sonra tedvinine baslanmasi ve tedvin sürecinin uzun sayilabilecek bir zamana yayilmasi, yüksek düzeyli bir kaynak ve yöntem bilimi olmasi gercegiyle uyumludur.
Baslangic düzeyindeki fikih usulü egitiminin ana amaci, Müslüman aklinin somutlasmis en önemli ürünlerinden biri olan bir disiplini ögrencilere tanitmanin yaninda, onun araciligiyla, Müslüman medeniyetinin bireysel ve toplumsal yasami kavrama bicimi olan fikhin anlasilmasina yardimci olmaktir. Müslüman medeniyetinin bir fikih medeniyeti olarak nitelemesi cok isabetlidir. Müslüman medeniyeti, kendisini fikih icinden tanimlamis; yasamin her alanina iliskin tutumunda fikhin ölcülerini gözetmistir. Fikhin kavranmasi ise, fikih usulünün bilinmesine baglidir. Elinizdeki calisma, belirtilen amaca katki vermek amaciyla, ortak bir emekle hazirlanmistir. Bu calisma, ayrica, daha önce az sayida örnekleri bulunsa bile, uzunca bir süre ceviriler yoluyla idame ettirilen fikih usulü egitiminin artik telif kaynaklarla verilmesi dogrultusunda beliren iradenin bir yansimasidir. Sürec, ülkemizin yetistirdigi Islam hukuku uzmanlarinin cabalariyla, kuskusuz, güclenerek devam edecektir.
Fikih Usulü El Kitabi baslikli calismamizin, yalnizca ilahiyat ve Islami ilimler fakültelerindeki lisans ögrencilerinin egitimleri icin degil, lisansüstü sinavlar bakimindan da yararli olmasini umuyoruz. Yine calismamiz, hukuk düsüncesinde derinlesmek isteyen hukukcu adaylari ile hukuk metodolojisine ilgi duyup, mukayeseli calismalar yapan kisiler bakimindan da bir el kitabi niteligindedir.

Hz. Peygamber’e (s.a.) nispet edilen sözlerin veya fiil, takrir ve ahvale iliskin bilgilerin rivayet edilmesiyle birlikte, hadisin bilgi alani haline gelme süreci baslamistir. Haberin aslina uygun olarak nakledilme zarureti, rivayetin usul ve kaidelerinin belirlenmesini gündeme getirmis, bu yüzden hem ravinin hem de nakledilen haberin durumuna iliskin tespitler yapilmistir. Fitne hareketleri ile baslayan hadis uydurma faaliyetleri ile hadislere farkli yaklasan cesitli ekollerin tesekkülü, hadiscileri rivayet ameliyesini disipline etmeye sevk etmistir. Öte yandan dil, fikih ve kelam gibi disiplinlerde üretilmis yöntem ve bakis acilari hadis calismalarinin kavramsal cercevesine ve sistematik yapisina kavusmasina katki saglamistir. Kisacasi, hadis, varid oldugu erken dönemde kisisel ihtiyac ve ilgi cercevesinde ele alinirken, rivayetinin baslamasiyla birlikte denetleme mekanizmalari isletilmis; ravi ve mervide olmasi gereken özellikler belirlenmistir. Ilerleyen dönemlerde, temelde hadislerin sihhati ve anlasilmasi genel basliklari altinda toplanabilecek tartismalar, hadis merkezli pek cok kavramin olusmasina, bilgi alanlarinin tesekkül etmesine ve cok sayida eserin telif edilmesine zemin hazirlamistir.
Bugün hadis ilminin, temel parametrelerinden sapmadan daha dinamik bir alan olarak degerlendirilmesi, yeni veriler isiginda zenginlestirilmesi icap etmektedir. Hadis El Kitabi’nin plan ve muhtevasi, öncelikle ilahiyat fakülteleri hadis anabilim dallarinca lisans düzeyinde okutulan ana derslerin icerikleri dikkate alinarak olusturulmustur. Bununla birlikte eserde lisansüstü düzeye hitap eden bazi bölümlere de yer verilmistir. Eserin, sözü edilen icerigiyle genel bir müracaat kaynagı olma noktasina yaklastigi söylenebilir.

Halk Inanislari, bir milletin veya toplumun kendi ana kültürleri yaninda karsilastiklari farkli din, inanc ve kültürlerden de etkilenerek ortaya cikan inanislardir. Kültürün önemli bir parcasi olan bu inanislar, halkin dindarlik anlayisinda farkli düzeyde ve icerikte kendisine yer bulabilir. Halkin kutsalligina inandigi her nesne halk inanislarinin inceleme konusudur. Insan yasaminin dogum, evlilik ve ölüm gibi hemen her dönemi kendine özgü uygulama ve inanislara sahne olur. Kutsal zamanlar, ziyarete konu kutsal mekanlar, nesneler, nazar, büyü, ugur, ugursuzluk, sihir, sagaltma ocaklari, rukye, tilsim, fal, burclar, sayilar, atalar ruhu, kurban, manevi veya ruhani varliklar etrafinda cok genis folklor örneklerine rastlanir. Halk inanislari cogu zaman dini inanclarla iliskilidir. Yalnizca kirsal kesimdeki halk arasinda degil, sehirlerde de yaygin ve etkili olan bu inanislar hem Anadolu kültüründe hem de diger Türk topluluklari arasinda büyük ortakliklara ve benzerliklere sahiptir. Halk inanislari, icinde yasadigimiz kültürü bütün yönleriyle tanimak, saglikli bir din anlayisi elde edebilmek, geleneksel inanislarin etki ve izlerini sürebilmek icin oldukca önemlidir.

Insan düsünen bir canlidir, düsünmenin vasitasi ise kavramlardir. Insanlarin kavramlara yüklediği anlamlar hem bireysel hem de toplumsal hayati dogrudan etkileyen sonuclar dogurabilmektedir. Özellikle din söz konusu oldugunda, ister inansin isterse inanmasin, birey, sahip oldugu kavramsal sema üzerinden dünya görüsünü ve yasam tarzini insa etmektedir. Esyanin tabiati geregi, ayni toplumda yasayan insanlar farkli dini anlayis ve yorumlara sahip olabilirler. Toplumun degisik kesimleri arasinda ortaya cikan farkli din yorumlarinin catisma yerine zenginlik ve uzlasma kültürünü ortaya cikarma potansiyelini üretmesi, bireylerin inanc ve kanaatlerini bilgisel bir temele oturtma konusundaki bilincinin gelismislik düzeyine baglidir. Dini kavramlara keyfi anlamlar yüklenmesi toplumsal hayatta telafisi cok zor olan derin kirilmalara sebep olabilmektedir. Dolayisiyla, din konusunda farkli görüs ve yorumlar ileri süren insanlarin hangi kavrama hangi anlami yüklediklerini gerekceleriyle birlikte ortaya koymalari hem bilimsel hem de ahlaki bir sorumluluktur. Toplumsal hayatta din üzerinden yürütülen tartismalarin entelektüel düzeyini yükseltmenin ve saglikli bir iletisim kurmanin yolu kullanilan kavramlarin acik ve secik bicimde ortaya konmasina baglidir. Dini kavramlari acikliga kavusturmak icin bu alanda saglam ve güvenilir referans calismalarinin hazirlanmasi önemli bir gerekliliktir.
Din dilinin güncellenememesi, temel dini kavramlarin iceriginin bugünün diline aktarilamamasi din alaninda saglikli iletisimin kurulmasinin önündeki en büyük engellerden biridir. Ilahiyat Terimleri Sözlügü böyle bir tablo karsisinda, temel dini kavramlari akademik bir bakis acisiyla, kisa, acik ve anlasilir bir üslup icerisinde tanimlama ve ortaya cikan referans metnini toplumun hizmetine sunma amaciyla ortaya cikmistir. Bu calismanin temel hedefi, ilahiyat alanindaki temel kavramlari, birincil kaynaklarda gecen asil anlamina sadik kalarak, toplumun farkli kesimlerinin de anlayabilecegi tarzda acik ve anlasilir bicimde tanimlamak ve Ilahiyat Terimleri Sözlügü’nü genis bir okuyucu kitlesinin kullanimina sunmaktir.

Düsünce tarihi, bir anlamda insanligin tarihidir. Insanligin ortaya koydugu medeniyetler, bu düsünce ve felsefe birikiminin
verimli neticeleri olarak ortaya cikarlar. Hakim ve baskin görüs olarak ileri sürülen tez; maalesef felsefe ve hikmetin kaynagini sürekli Bati’da, daha dogrusu Antik Yunan’da arama cabasi icerisindeki anlayistir. Son yillarda bu “dogmatik” tabu, artik yerini daha bilimsel bir temelle hareket eden baska görüslere terk etmektedir. Artik bir kisim Batililarin da söyledigi gibi, Hint, Misir ve Babilliler’in tefekkür birikimi, Antik Yunan’i besleyen en önemli kaynak durumundadir. Islam felsefesine gelince; Müslüman Hakimler/filozoflar, Kur’an ve Sünnet’in hikmet külliyatindan alabildigince beslenmis ve arkasindan Antik Yunan, Iran-Sasani ve Hint felsefe kaynaklarindan kapsamli bir sekilde yararlanmis ve nihayetinde özgün bir felsefe insa etmislerdir. Bunu gerceklestirirken de Bati’daki türdeslerinin aksine, referans kaynaklarini gizlememis ve böyle bir “kompleks” icerisine de düsmemislerdir. Ortaya cikan Islam Felsefesi, düsünce tarihinin yaklasik dört bes asir hükümranligini üstlenerek hem Bati’yi hem de Dogu’yu etkileme kapasitesine sahip bir felsefe gelenegini, tartismasiz bir sekilde insanliga sunmustur. Felsefe ve akli düsünce alaninda ulasilan birikim ve külliyat, Islam dünyasina “altin cagi”ni yasatmistir. Bunun neticesi, –Gazzali’ye kadar dönem icin söyleyecek olursak- Bagdat merkezli Abbasi Medeniyetinin uygarlik sahasina cikmasi ve gelisimi olmustur.

Fikir tarihi icerisinde önemli bir tefekkür sahasi olan Islam Felsefesi, özgün bir düsünce sistemi/sistematigidir. Onun
özgünlügü, vahiy ve askin alandan beslenmesinin yaninda, kendi icerisinde elestiri ve tenkide kayda deger bir firsat ve
imkan acmasinda aranmalidir. Bunun bilimsel ve nitelikli ilk örnegi; Gazzali’nin, Aristo tarzinda felsefe yapan Messai filozoflarinin bir kisim metafizik düsüncelerine yönelik elestirilerinde görmek mümkündür. Islam dünyasinda akli düsüncenin gerilemesi ve zayiflamasina sebep olarak Gazzali’ye karsi “icten” ve “distan” yöneltilen haksiz suclama ve ithamlarin mevcudiyeti de bir gercektir. Elinizdeki bu eser, Gazzali’den sonra da Islam Felsefesinin ne kadar canli ve dinamik oldugunu farkli acilardan ortaya koymaktadir.

Iste bu kitap; Islam Felsefesi (Tarihi-II)’nin Gazzali’den sonra da devam eden gelenegin, yirminci yüzyila kadar olan dönemini ele alarak, Bati ve Dogu Islam dünyasindaki gelisimini anlatmaktadir.

Bilim, felsefe ve akli düsüncedeki gelismenin – Gazzali sonrasi icin- bir sonucu olarak Islam dünyasi, uygarlik tarihine iki önemli medeniyeti “hediye” etmistir: Endülüs Medeniyeti ve Selcuklu/Osmanli Medeniyeti. Bu medeniyetlerden Endülüs Medeniyeti, daha cok bilim ve felsefede; Selcuklu/Osmanli Medeniyeti ise, bilim, sanat ve mimari de Müslüman dünyayi kendi caglarinda zirveye tasimislardir.

Fikih, her tür beseri davranisi düzenleyen kusatici normatif bir yapi olarak, kendi tarihsel sürecinin hicbir asamasinda yalnizca bir toplumun hukuk ihtiyacini karsilamak icin var olmadigi gibi, pozitif düzeyde bir yetkiye bagli olarak olusturulmus da degildir. Fikih, bir hukuk düzeni olmaktan daha genis bir yapiyi temsil etmektedir. Fikih, bireysel ve toplumsal beseri yasamin tamamini, ilahi iradenin öngördügü deger yargilarina göre düzenleme iddiasinda olan, dar anlamda dini, ahlaki ve hukuki kurallar bütünüdür. Onun kusaticiligi, beseri nitelemesine imkan veren her bir davranisi düzenlemesinde kendini göstermektedir. Bu itibarla fikih, devletin yasama yetkisine dayali olarak olusturulamayacak genislikte bir normatif yapidir. Nitekim fikhin olusumu, cok büyük ölcüde, devletsel yetkiye basvurulmaksizin, fakihlerin bilimsel cabalariyla gerceklesmistir. Bu, ayni zamanda, fikhin üzerine kurulu oldugu teorinin, mesruiyet ve otoriteyi, epistemik bir faaliyet olarak ilahi iradenin tespitine ve bunun kesinlik derecesine baglamasindan kaynaklanmaktadir. Islam Hukuku El Kitabi, Islam hukuk tarihi, fikih usulü, Islam hukuku ve günümüz fikih problemleri basliklari altinda dört ana bölümden olusmaktadir. Eserin hazirlanmasindaki öncelikli amac, ilahiyat fakültelerinin Islam hukuku anabilim dallarinca okutulan derslerde ögrencilere yardimci olmaktir. Bunun yani sira, eser, hukuk fakültelerinde zorunlu olarak okutulan Türk hukuk tarihi ve secimlik olarak okutulan Islam hukuku/Islam hukukuna giris dersleri ile acik ögretim ya da uzaktan egitimde okutulan fikha/Islam hukukuna iliskin cesitli dersler bakimindan da islevsel bir kaynak niteligi tasimaktadir.

Günümüzde Müslümanlarin en temel sorunlarindan birisi, din temelli guruplasmalar, hiziplesmelerdir. Kur’an, “hepiniz birden Allah’in ipine simsiki sarilin” derken, Hz. Muhammed, mü’minlerin kardes olduklarini belirtirken, Müslümanlar, maalesef din anlayislari yüzünden gittikce daha da kücük gruplara ayrilmaktadirlar. Kur’an, asirlar öncesinden Müslümanlari söyle uyarmaktadir: “Dinlerini paramparca eden, her grubun kendi sahip oldugu ile övündügü kimseler gibi olmayin.” (30. Rum, 32). Bu ve benzeri uyarilara ragmen, Islam bugün bile mezhep eksenli anlasilmak istenmektedir. Oysa, din ve mezhebin farkli oldugunu, mezheplerin beseri olusumlar oldugunu bilen bir Müslüman, mezhepleri bir vakia olarak görür; fakat hicbir mezhebin Islam ile aynilestirilmemesi gerektigini de bilir.

Islam bir din olarak, bu dinin peygamberi Hz. Muhammed (SAV)’in teblig göreviyle baslamis, o tarihten itibaren bu dinin ögretilerini benimseyen ve hayatlarini buna göre yasayan insanlarin yapip ettikleriyle de tarihi olusmustur. Dolayisiyla Islam tarihi demek Hz. Peygamber’in ve ona inanan bütün insanlarin, toplumlarin tarihi, gecmisi demektir.

Elinizdeki kitap, ülkemizdeki akademik yapilanmada bir bilim dali olarak yer alan Islam Tarihi’nin yaklasik ilk on asrini icermektedir. Kitapta Islam Tarihi hakkinda genel bilgilerin verildigi giris bölümünden sonra, Hz. Peygamber (sav)’in hayati, Dört Halife, Emeviler, Abbasiler dönemleri, Endelüs, Afrika’da kurulmus Islam devletleri (Idrisiler, Fatimiler, Rüstemiler, Midrariler, Hafsiler, Meriniler gibi) ve Türk-Islam devletleri (Idil Bulgar Hanligi, Karahanlilar, Gazneliler, Seluklular, Harizmsahlar) tarihi sunulmustur. Söz konusu dönem ve devletlerin kültür-medeniyet tarihleri de ihmal edilmemistir.

Süphesiz ki Kur’an ögretim faaliyetlerinin temel amaci kelam-i ilahi’nin vahyedildigi sekliyle degismeden ve hatasiz olarak okunmasini ve aktarilmasini saglamak olmustur. Bunun icin gayretlerini ortaya koyarak bu alanda önce kendini yetistiren, sonra talebe yetistiren, sahip oldugu birikimi yaziya dökerek sonraki nesillerin istifadesine sunan herkes bu kutlu zincirin bir halkasi olmustur.
Kur’an-i Kerim’in sahih ve usulüne uygun bir sekilde okunmasi icin ortaya konan gayretlerin teorik yönünü olusturan elinizdeki bu kitap, Kur’an ögretimini pratik olarak yürüten kisilere rehberlik edebilecek bir calismadir. Elbette bu alanda Kur’an talebelerinin istifadesine sunulan farkli hacimlerde cesitli kaynaklar bulunmaktadir. Bu calismanin farki ve kaleme alinmasindaki amac, konularin özlü ve sistematik bir sekilde islenmesi olmustur. Bunun icin tecvidin temel konulari ele alinan kitapta anlatimlar detaylardan arindirilarak konunun incelikleri dikkatlere sunulmustur. Bununla birlikte zihinlerde kalici olmasi acisindan tablo veya semalarla desteklenen görsellige önem verilmistir.

Insanligi dalalet batakligindan ve ahlaki yoksunluktan kurtaracak prensipleri ihtiva eden Kur’an’in, muhataplari tarafindan iyice anlasilmasi gerekmektedir. Insanlari Allah’in mesaji ile bulusturmanin yegane yolu, mutlak surette Kur’an’in tefsir edilmesinden gecmektedir. Esasen Kur’an-i Kerim, tefsir edilmesini ve ayetler üzerinde siki bir düsünsel faaliyette bulunulmasini bizatihi kendisi istemektedir:
(O peygamberleri) apacik belgeler ve kitaplarla gönderdik. Insanlara, kendilerine indirileni aciklaman ve onlarin da (üzerinde) düsünmeleri icin sana bu Kur’an’i indirdik. (Nahl 16/44)
Öyleyse, onlar bu Kur’an üzerinde hic düsünmezler mi? Yoksa kalpleri üzerinde kilitler mi var? (Muhammed 47/24)
…O halde bu insanlara ne oluyor da kendilerine bildirilen hakikati kavramaya yanasmiyorlar? (Nisa 4/78)
Onlar bu sözü (Kur’an’i) hic düsünmediler mi? Yoksa kendilerine, daha önce gecmisteki atalarina gelmeyen bir sey mi geldi? (Müminun 23/68)
(Bu Kur’an), ayetlerini iyiden iyi düsünsünler, temiz akil sahipleri ibret alsinlar diye sana indirdigimiz feyz kaynagi bir kitaptir. (Sad 38/29)

Özel egitimde din egitimi hizmetleri, özel egitim gerektiren bireylerin egitim haklarinin ve ihtiyaclarinin bir kismini teskil etmektedir. Bu egitime gereksinim duyanlarin tamami ayni özellikte ve ayni ihtiyac ve beklentide olan bireyler degildirler. Her biri farkli özelliklere sahiptirler. Üstün zekalilar, otistikler, görme, isitme ve ortopedik engelliler, BEP’e dahil olanlar, kaynastirma egitimi alanlar gibi pek cok grup özel egitim kapsami icerisinde degerlendirilir. Ögretim yöntemleri, beklentileri, ihtiyaclari ve bireysel ögrenme özellikleri birbirinden farkli olan bu insanlarin din egitimiyle ilgili ihtiyac ve beklentileri de cesitlidir. Iste bu calismamiz ülkemizde özel egitimde din egitimi alaninda her birisi alaninin uzmani olan bilim insanlarinin özverili cabalarinin bir ürünüdür. Din hizmetleri ögretim alani bircok soyut kavramin ögretilmesi gibi güclükleri olan ve donanim gerektiren bir alandir. Bu sebeple din egitimi hizmetlerinin genelinde oldugu gibi özel egitimde din egitimi hizmetleri alaninda da beklenti ve ihtiyaclarin karsilanmasi ancak “profesyonel bilgi ve amatör ruhla verilecek bir din egitimi hizmetiyle” gerceklesecektir.

“Sanki ters istikametlerde esen iki kuvvetli rüzgar carpismak üzere gibiydi. Bu rüzgarlarin carpismasindan ya korkunc bir girdap dogacak, ya da bu iki rüzgar birlesip, tek ve büyük bir firtina olacakti.” Fransiz tarihci Jean-Paul Roux, Ortadogu’dan doguya dogru giden muazzam Islam dalgasiyla, Asya’nin ortasindan Batiya dogru gelen müthis Türk akisinin karsilasmasini ve bulusmasini bu bedii ifadelerle dile getiriyordu. Nitekim 960 tarihinde Islamiyet’in Türkistan ülkesinde de kabulüyle beraber bölgede Karahanli siyasi rüzgari esmis, Gazneli firtinasi dogmustu. Arkasindan Subasi Selcuk Bey’in liderligindeki kücük Oguz asiretinin bölgeye intikali, gelecekte dogacak muhtesem Selcuklu yapisinin baslangic noktasi olacakti. Nitekim Maveraünnehir’de mücadeleli bir hayatin icinden gecen Selcuklu varligi, Horasan’da Hindistan’i etkisi altina alan Gazneli gücünü dize getirerek, Nisapur’da yeni ve güclü bir Müslüman Türk devleti olarak dogdu. Bu inkisaf, Dogu’da ve Bati’da beklenmedik, olaganüstü bir siyasi gelisme olarak algilandi. Selcuk Bey’in torunlari Tugrul ve Cagri beylerin kurduklari bu yeni devlet, gercekten Karahanli ve Gazneliyi de geride birakan adeta bir siyaset kasirgasidir. Bu siyaset kasirgasi, Dogudan Batiya dogru eserek, Ortadogu’nun o zaman ihtiyac duydugu bereketli yagmurlari tasidi.

Selcuklu kudretinin bölgeye gelisi ile siyasi ve sosyal olarak parcalanan Islam dünyasi, Selcuklu Saltanat catisi altinda süratle birlesti. Kuzey Afrika ve Endülüs haric Islam dünyasi bir bütün oldu. Kendine hasim siyasi güclerin kontrolüne girmis Abbasi halifeligi, kurtarildi ve yeni bir kimlige kavustu. Hristiyan dünyasinin bölgedeki gücü Dogu Roma (Bizans) Selcuklu kudreti karsisinda durdu. Arkasindan 1071 Malazgirt Savasiyla Selcuklu kasirgasinin gücü, Avrupa’da duyuldu. Dev Hacli dalgalari, Avrupa’dan Anadolu’ya, oradan Filistin ve Suriye’ye ulasti. Bu dalgalara da yine Selcuklu’nun bölgedeki kahraman evlatlari karsi koydular.

Selcuklular, Tanri Daglarindan Akdeniz’e, Kafkasya Derbend’den Hind Okyanusuna, genis bir dünyanin medeniyet atlasi oldu. Selcuklu Tarihi El Kitabi bu medeniyet atlasinin genis muhtevasidir. Kitabi acip okuyunca bunun idrakina ve tadina varacaksiniz.