dünya edebiyatı

Benjamin Button dogdugu gün hastaneden babasiyla birlikte yürüyerek cikti. Emekleme caginda bastonla geziyor, oyuncaklardan cok babasinin purolarini asirmayi seviyordu. Büyüdükce kir saclari renklendi, kirisikliklari yok oldu; orta yasli bir adamken evlendigi kadindan delikanliyken sikildi. Benjamin’in bile akil sir erdiremedigi tersine bir hayati konu eden Benjamin Button’in Tuhaf Hikayesi, F. Scott Fitzgerald’in fantastik ögelerle dolu diger öykülerinden “Ey Kizil Sacli Büyücü!” ile bir arada.

“Yuzuklerin Efendisi disinda bu kitapla kiyaslanacak baska bir kitap yok.” –Arthur C. Clarke “Guclu, inandirici ve usta isi.” –Robert A. Heinlein “Modern bilimkurguun mihenk taslarindan biri.” –Chicago Tribune En Iyi Roman kategorisinde Hugo Odulu En Iyi Roman kategorisinde Nebula Odulu Okurlar tarafindan 20. yuzyilin en iyi bilimkurgu yapiti secilen Dune serisi, yepyeni kapaklari ve gozden geçirilmis cevirileriyle 50. yilda Ithaki’de. Modern edebiyatin en epik mesih anlatilarindan biri sayilan Dune, genç Paul Atreides’in hikayesini anlatir. Atreides’in ailesi, evrendeki en önemli ve en degerli madde olan melanj ‘baharatin’ tek kaynagi olarak bilinen Arrakis gezegeninin kontrolünü kabul etmistir. Impatorlugun gucleri Arrakis’in kontrolü için birbirlerinin bogazina sarilirken, politika, din, ekoloji, teknoloji ve insani duygularin çok katmanli, karmaşik etkileşiminden benzersiz bir hikaye dogacaktir. Frank Herbert’in yarattigi evren, yillar boyunca milyonlarca okurun zihninde gerçeligini kabul ettirdi ve bugün de ayakta. Iyi bir bilimkurgu ve iyi bir edebiyat yapiti okumak isteyen herkesin yolu Dune serisinde birlesiyor… Ithaki’nin yepyeni “Bilimkurgu Klasikleri” dizisi Dune efsanesiyle basliyor…

Ray Bradbury sadece bilimkurgunun degil fantastik edebiyatin ve korkunun da yirminci yuzyilindaki unsurlarindan biri.

Distopya edebiyatinin dort temel kitabindan biri olan Fahrenheit 451 ise bir yirminci yuzyil basyapiti.

Guy Montag bir itfaiyeciydi. Televizyonun hukum surdugu bu dunyada kitaplar ise yok olmak uzereydi zira itfaiyeciler yangin sondurmek yerine ortaligi atese veriyordu. Montag’in isi ise yasadisi olanlarin en tehlikelisini yakmakti: Kitaplari.

Montag yaptigi isi tek bir gun dahi sorgulamamisti ve tum gununu televizyonla kapali odalarda geciren esi Mildred’la beraber yasiyordu. Ancak yeni komsusu Clarisse’le tanismasiyla tum hayati degisti. Kitaplarin Degerini kavramaya baslayan Montag artik tum bildiklerini sorgulayacakti.

Insanlarin ugruna canlarini feda etmeyi goze aldigi bu kitaplarin icinde ne vardi? Gerceklerin farkina vardiktan sonra bu karanlik toplumda artik yasayabilir miydi?

“Bir komplo var, Harry Potter. Bu yil Hogwarts Cadicilik ve Buyuculuk Okulun’da dehset verici seyler yapmak icin bir komplo.”

Kucuk yasta oksuz kalan Jane Eyre, kendisini hicbir zaman sevmeyen ancak kocasinin vasiyeti uzerine bakimini ustlenen yengesiyle zor bir yasam surmektedir. Kati kurallarla yonetilen bir yatili okula gonderilince, bu kez hayatin baska zorluklariyla yuzlesmek zorunda kalir. Okulda gecirdigi on yilin ardindan ogretmen olarak mezun olur. Edward Rochester’in malikanesinde murebbiye olarak is bulur. Evin gizemli efendisi Rochester’a asik olur; ancak onu hayal bile edemeyecegi zorluklar ve acilar beklemektedir.

19. yuzyil Ingiltere’sinde, her turlu tutuculugun kol gezdigi Victoria doneminde gecen Jane Eyre, bircoklarinca kadin hak ve ozgurluklerine sahip cikan ilk romanlardan biri kabul edilir. Yazari Charlotte Bronte’nin yasamindan izler de tasiyan roman, zorlu bir yasam suren yapayalniz bir genc kizın guclu bir kadina donusmesinin oykusudur.

Jane Eyre, yalnizca kadinin erkek egemen toplumdaki konumuna gozupek yaklasimiyla degil, siirsel duygusalligi cagdas bir gercekcilikle harmanladigi anlatimiyla da oncu olmayi basarmis klasik bir basyapittir.

Dort melek tarafindan korunan Kadimzamanlar, evrenin kalbidir. Burada zaman farkli akar. Bu ne hukumetlerin, ne generallerin ne de baskanlarin tarihidir. Kadimzamanlar’in her sakini kendi zamaninin hikayesini yazar: Inancini yitiren toprak sahibi Popielski, gecmisinden kopmak istemeyen Michal, kendini ormana hapseden Kotu Adam, savasla birlikte vicdanini yitiren Ivan Mutka, dunyanin karmasasini emen kahve ogutucusu, deliligin sinirlarinda dolasan ve kabul edilmeyen Basak, olumun yasami olan mantar miselleri, aglamayi unutan Pawel, degisimlerle calkalanan insan karsisinda hic degismez gozukem meyve bahceleri… Peki kim yazmaktadir zamanin kaderini?

Dunya edebiyatinin onde gelen seslerinden, Nobel Edebiyat Odulu sahibi Olga Tokarczuk, Kadimzamanlar ve Diger Vakitler’de dunyanin bir mikrokozmosu olarak irdelenen bu mitsel Polonya kasabasindan kesitler sunuyor; 1914’ten 1980’e kadar insanligin degisimini, Kadimzamanlar’da yasayan uc neslin arketip fertleri uzerinden anlatiyor. Iki savas arasindaki cokusu, masalsi oldugu kadar vurucu bir tonda resmederek okuru varlik, hiclik, zaman, modernite, fanilik uzerine dusunmeye cagriyor.

“Muhtesem bir yazar.” ―Svetlana Alexievich

“Tokarczuk ile birlikte, Nobel sadece bir kadin yazari secmedi, yüzyilinin sesini secti. Olga Tokarczuk, siirsel uslubu ve akilda kalan hikayeciligiyle donemine iz birakan bir yazar.” ―Didier Jacob, L’Obs

“Merak uyandiran, dokunakli bir roman.” ―The Independent

“Tokarczuk’un buyuleyici gerceklikteki becerisi, hayranlik verici dengesiz bir evren ve unutulmaz bir hikaye yaratiyor: Kadimzamanlar, sadece guvenlik duygusunu degil, mekan ve zaman algisini da kaybettigimiz bir yer.” ―Exberliner

“Kadimzamanlar ve Diger Vakitler garip bir sekilde sakinlestirici bir etkiye sahip. Guclu ve uzun bir sure yankisi surecek, unutulmayacak bir hikaye.” ―World Literature Today

Jack London’in yari otobiyografik romani Martin Eden, 20. yuzyil basinda sosyal ve ideolojik meseleler agirlikli icerigiyle Amerikan edebiyatinda buyuk olcude kabul gormustur. London farkli siniflar arasindaki zihniyet ve deger farklarini gozlerimizin onune sererken, statu ve servetin Amerikan toplumundaki hayati onemine isaret eder. Romanin ana temalarindan biri, basari ve refah yolunun sosyal sinif farki gozetilmeksizin herkese acik oldugu sekilinde ozetlenebilecek Amerikan Ruyasidir. Ya da bu idealin yarattigi muazzam hayal kirikligi…

London, romani bir sanatcinin cirakliktan olgunluga gecis surecini isleyen Kunstlerroman geleneginde yazmistir. Martin’in aski ugruna egitimsiz genc bir isciden basarili ve rafine bir yazara donusum mucadelesini anlatir. Kahramani hedefine ulastiginda ise motivasyonunu ve heyecanini coktan yitirmis, trajik bir sona dogru suruklenmektedir artik…

Omer Hayyam’in Rubaiyat’inin cevresinde donen icice iki oyku… 1072 yilinda, Hayyam’in Semerkant’inda baslayan ve 1912’de Atlantik’te bit(mey)en bir seruven… Bir elyazmasinin yazilisinin ve yuzlerce yil sonra okunurken onun ve Iran’in tarihinin de okunusunun oykusu/tarihi…